Prawo spadkowe - wyjaśnienie
Prawo spadkowe to gałąź prawa cywilnego, która zajmuje się regulowaniem praw i obowiązków majątkowych po śmierci ich właściciela. Prawo spadkowe reguluje wszystkie zasady nabywania praw i obowiązków wynikających z dziedziczenia, a jego przepisy znajdują się w Kodeksie cywilnym i Kodeksie postępowania cywilnego. Kancelaria Adwokacka Adwokat Leszek Pankowski, której siedzibą jest Bydgoszcz, prowadzi sprawy spadkowe w zakresie dziedziczenia, zachowku i działu spadku.
Komu przysługuje spadek?
Zasady dziedziczenia i zakres uprawnień podlegających dziedziczeniu reguluje prawo spadkowe. Zgodnie z nim istnieją dwie instytucje prawa spadkowego umożliwiające dziedziczenie, co oznacza, że nabycie spadku jest możliwe nie tylko przez testament. Wyróżniamy dwa sposoby dziedziczenia: ustawowe i testamentowe. Dziedziczenie ustawowe ma zastosowanie wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu lub gdy żadna z powołanych w testamencie osób nie może lub nie chce zostać spadkobiercą (odrzucenie spadku). Z ustawy można odziedziczyć całość lub część spadku. Do tej drugiej sytuacji dochodzi najczęściej wtedy, gdy część spadku podlega dziedziczeniu testamentowemu. Zgodnie z art. 931-935 Kodeksu cywilnego wyróżniamy następujące grupy osób z tytułem powołania do dziedziczenia ustawowego:
Każda kolejna grupa jest brana pod uwagę dopiero wtedy, gdy spadkobiercy z grup poprzednich nie chcą lub nie mogą przyjąć spadku. Stwierdzenie nabycia spadku na podstawie dziedziczenia ustawowego nie wymaga żadnej ingerencji spadkodawcy, w przeciwieństwie do dziedziczenia testamentowego.
Testament i stwierdzenie nabycia spadku
Prawnik, którego specjalizacją jest prawo spadkowe, zajmuje się sprawami obejmującymi dziedziczenie ustawowe i testamentowe. Jak już wspomnieliśmy, istnieje możliwość dziedziczenia części spadku przez spadkobierców ustawowych i części przez spadkobierców testamentowych.
Wyróżniamy dwa rodzaje testamentów:
W tym przypadku spadkodawca (w przeciwieństwie do dziedziczenia ustawowego) ma pełną swobodę w rozporządzaniu swoim majątkiem. Oznacza to, że może wykluczyć z kręgu spadkobierców potomka niegodnego dziedziczenia, a także decydować o wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców w pozostawianym majątku. Spadkodawca może w dowolnej chwili odwołać testament w całości lub w części, a także sporządzić nowy testament.
Stwierdzenie nabycia spadku odbywa się po śmierci spadkodawcy. Aby uzyskać potwierdzenie o zostaniu spadkobiercą prawnym, należy uzyskać akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Warto zauważyć, że testament może być podważony i uznany za nieważny. Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej wtedy, gdy testament został dotknięty wadami oświadczeń woli, takimi jak sporządzenie dokumentu pod wpływem groźby, błędu lub w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji.
Sprawy o zachowek
Sprawy spadkowe, prowadzone przez naszą Kancelarię w Bydgoszczy, obejmują także sprawy o zachowek. Mianem zachowku określamy mechanizmy prawne chroniące spadkobierców przed całkowicie dowolnym rozporządzaniem majątkiem przez spadkodawcę. Zachowek jest więc jednym z obowiązków majątkowych spadkodawcy i świadczeniem, które osoby najbliższe powinny otrzymać za życia lub po śmierci spadkodawcy. Zachowek przysługuje zstępnym, czyli dzieciom, wnukom i prawnukom, a także małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, jeśli byliby powołani do dziedziczenia ustawowego. Jego celem jest zabezpieczenie interesów najbliższych osób, które pominął testament. Odpowiedzialność za zapłatę zachowku spoczywa na spadkobiercach, zapisobiercach windykacyjnych lub obdarowanych w drodze umowy darowizny. Zachowek nie przysługuje osobom wydziedziczonym i uznanym za niegodne dziedziczenia, a także tym, które odrzuciły spadek lub zrzekły się dziedziczenia. Wydziedziczenie jest możliwe jedynie poprzez złożenie odpowiedniego zapisu w testamencie – można jednak wykazać bezpodstawność wydziedziczenia, dlatego warto skontaktować się z prawnikiem.
Dział spadku
W momencie otwarcia spadku wszyscy powołani spadkobiercy stają się współwłaścicielami majątku spadkodawcy – w częściach odpowiadających ich udziałom spadkowym. Konieczny jest więc dział spadku, czyli rozdysponowanie rzeczy i praw pomiędzy poszczególnych spadkobierców. Dział spadku pozwala zerwać więź między spadkobiercami i usuwa problemy związane m.in. z zarządzaniem wspólną nieruchomością. Dział spadku może być umowny (dokonany poprzez zawarcie umowy przez spadkobierców) lub sądowy (w przypadku braku zgody pomiędzy spadkobiercami, która umożliwiałaby zawarcie umownego działu spadku).
Umowny dział spadku to szybszy i tańszy sposób podzielenia spadku, lecz wymaga on pełnej zgody spadkobierców. W tym przypadku zalecana jest forma pisemna, która pomoże uniknąć sporów w przyszłości. Jeśli w składzie masy spadkowej znajduje się nieruchomość, umowny dział spadku musi mieć formę aktu notarialnego. Jeśli spadkobiercy nie potrafią dojść do porozumienia, konieczny będzie sądowy dział spadku. Z wnioskiem do sądu może wystąpić każdy ze spadkobierców, a także wierzyciel spadkobiercy i inne osoby, którym zależy na sądowym dziale spadku. Sądowy dział spadku wymaga zazwyczaj kilku posiedzeń sądowych.
Kancelaria Adwokacka – sprawy spadkowe
W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku wsparcie adwokata nie jest konieczne, lecz może być bardzo pomocne. Podczas sprawy mogą bowiem wystąpić problemy związane m.in. z ustaleniem ważności testamentu czy udowodnieniem prawdziwości testamentu ustnego. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy adwokata, którego specjalnością jest prawo spadkowe. Bydgoszcz to siedziba naszej Kancelarii Adwokackiej – pomożemy wybrać formę testamentu, sporządzimy umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia, podpowiemy, jakie skutki podatkowe wiążą się z nabyciem spadku i zapewnimy wsparcie podczas każdej sprawy spadkowej.
Najczęściej zadawane pytania
Odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące prawa spadkowego
Czym jest prawo spadkowe?
+Prawo spadkowe to gałąź prawa cywilnego, która zajmuje się regulowaniem praw i obowiązków majątkowych po śmierci ich właściciela. Przepisy prawa spadkowego znajdują się w Kodeksie cywilnym i Kodeksie postępowania cywilnego. Reguluje ono wszystkie zasady nabywania praw i obowiązków wynikających z dziedziczenia, w tym zasady dziedziczenia ustawowego i testamentowego, zachowek oraz dział spadku.
Jakie są sposoby dziedziczenia?
+Wyróżniamy dwa sposoby dziedziczenia: ustawowe i testamentowe. Dziedziczenie ustawowe ma zastosowanie wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub gdy powołane w testamencie osoby nie mogą lub nie chcą zostać spadkobiercami. Dziedziczenie testamentowe następuje na podstawie testamentu, w którym spadkodawca samodzielnie określa swoich spadkobierców. Możliwe jest również dziedziczenie mieszane, gdzie część spadku przypada spadkobiercom ustawowym, a część testamentowym.
Kto może dziedziczyć ustawowo?
+Zgodnie z Kodeksem cywilnym, do dziedziczenia ustawowego powołane są kolejne grupy osób: dzieci spadkodawcy i jego małżonek, rodzice spadkodawcy oraz rodzeństwo i jego zstępni, dziadkowie oraz ich zstępni, a także pasierb spadkodawcy. Każda kolejna grupa jest brana pod uwagę dopiero wtedy, gdy spadkobiercy z grup poprzednich nie chcą lub nie mogą przyjąć spadku.
Czym jest testament i jakie są jego rodzaje?
+Testament to oświadczenie woli spadkodawcy dotyczące rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje testamentów: testament własnoręczny (napisany odręcznie, podpisany i datowany przez spadkodawcę) oraz testament notarialny (sporządzony w formie aktu notarialnego). Testament może być w dowolnej chwili odwołany w całości lub w części, można także sporządzić nowy testament.
Co to jest zachowek i komu przysługuje?
+Zachowek to świadczenie pieniężne chroniące najbliższych spadkodawcy przed całkowicie dowolnym rozporządzaniem majątkiem. Przysługuje on zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, jeśli byliby powołani do dziedziczenia ustawowego. Zachowek nie przysługuje osobom wydziedziczonym, uznanym za niegodne dziedziczenia, tym które odrzuciły spadek lub zrzekły się dziedziczenia.
Czym jest dział spadku?
+Dział spadku to rozdysponowanie rzeczy i praw wchodzących w skład spadku pomiędzy poszczególnych spadkobierców. Może być umowny (dokonany poprzez zawarcie umowy przez wszystkich spadkobierców) lub sądowy (gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia). Umowny dział spadku jest szybszy i tańszy, jednak wymaga pełnej zgody wszystkich spadkobierców. Jeśli w składzie spadku znajduje się nieruchomość, umowny dział musi mieć formę aktu notarialnego.
Czy do sprawy spadkowej potrzebny jest adwokat?
+W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku wsparcie adwokata nie jest obligatoryjne, lecz może być bardzo pomocne. Podczas sprawy mogą wystąpić problemy związane z ustaleniem ważności testamentu, udowodnieniem prawdziwości testamentu ustnego, sporem o zachowek czy konfliktem między spadkobiercami. Adwokat specjalizujący się w prawie spadkowym pomoże wybrać formę testamentu, sporządzi umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia, podpowie jakie skutki podatkowe wiążą się z nabyciem spadku oraz zapewni wsparcie podczas każdej sprawy spadkowej.
Czy można podważyć testament?
+Tak, testament może być podważony i uznany za nieważny. Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej wtedy, gdy testament został dotknięty wadami oświadczeń woli, takimi jak sporządzenie dokumentu pod wpływem groźby, błędu lub w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji. Można również wykazać bezpodstawność wydziedziczenia zawartego w testamencie. W takich sprawach warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata specjalizującego się w prawie spadkowym.